rob

Emotioneel incontinent of emotioneel intelligent?

Ken je ze? Die mensen die je omzichtig benadert omdat je nooit van te voren weet hoe hun humeur is? De ene keer hartelijk en amicaal, dan weer afstandelijk en nurks of zelfs boos en vijandig? Waarbij hun stemming ook nog ineens zonder aanwijsbare oorzaak kan omslaan? En waarbij je eigenlijk altijd op je hoede moet zijn?

Mensen die zonder enige gene of schaamte uiting geven aan iedere emotie die bij hun opkomt. Frustratie wordt afgereageerd op de eerste de beste die in de buurt komt, onzekerheid of verdriet veroorzaakt jammergedrag en hun blijdschap willen ze weer jubelend met iedereen delen. En dat de hele dag door.Doodmoe word je ervan. Terwijl jij gewoon rustig en gefocust je werk wil doen… Dit zijn mensen die aan “emotionele incontinentie” lijden.

“Emotionele incontinentie” is niet alleen een ernstige aandoening, het lijkt wel epidemische vormen aan te nemen. En de meeste mensen zijn er zich niet eens van bewust. Klagen bijvoorbeeld, is een symptoom van emotionele incontinentie. Let maar eens op hoeveel mensen er klagen over van alles en nog wat. Over het weer, een verloren wedstrijd van hun voetbalclub, over hun baas, hun salaris of werktijden, het openbaar vervoer of wat dan ook. Terwijl ze zelf niet het gevoel hebben dat ze klagen, dat is nog het trieste. Ze zien het meer als “eerlijk delen” met anderen. Als een manier om zich verbinden. Anderen deelgenoot willen maken. Maar wie zit er nu werkelijk te wachten op hun drama en ellende? Uit een volkomen misplaatst idee van beleefdheid luisteren we er vaak ook nog naar en knikken we braafjes mee. Veelal niet beseffend hoeveel energie dat kost en niet beseffend dat we onze tijd aan anderen geven zonder daar ook maar iets voor terug te krijgen.

Soms kun je deze mensen nog wel vermijden, zoals bepaalde collega’s of treinpassagiers. Lastiger wordt het wanneer mensen met een autoriteitspositie aan emotionele incontinentie lijden. Los van het feit dat ze hiermee schaamteloos onthullen dat ze over een zeer matige tot geheel ontbrekende emotionele intelligentie beschikken (hoe slim ze verder ook zijn) en los van het feit dat vrijwel ieder gedrag van leidinggevenden voorbeeldgedrag is voor de organisatie… De ene keer zijn ze zeer voorkomend, bieden koffie aan en hebben alle aandacht voor je om je – nog geen uur later – af te snauwen of je publiekelijk kritiek te geven. Als ze blij zijn moet iedereen dat weten, en als ze gefrustreerd of boos zijn moet ook iedereen dat weten. Volkomen ten onrechte zijn ze er vaak zelf van overtuigd dat dit een legitieme uiting is van hun authenticiteit en eerlijkheid naar anderen. Feitelijk is het niets meer dan het terroriseren van hun omgeving.

Je kent ze. Soms zijn ze niet te vermijden of te ontlopen. Karakteristiek aan emotionele incontinentie is dat de omgeving er meer last van heeft dan de patiënt zelf. Het is dus belangrijk om je te beschermen tegen de schaamteloze uitingen van emotionele labiliteit van anderen. Het risico bestaat dat je meegaat in de negativiteit van anderen. A uit zijn frustratie, B reageert verontwaardigd, waarop A nog nijdiger wordt en B uit z’n slof schiet. Voor je het weet zijn er slechts nog verwijten over en weer, terwijl waar het werkelijk over moet gaan volledig uit beeld is.
Dergelijke confrontaties leiden wezenlijk tot niets anders dan het neerwaarts bijstellen van het beeld van de ander. Waardoor bij een volgende ontmoeting je ofwel gaat zoeken naar bevestiging van dat beeld of alsnog probeert verhaal te halen.

Hoe aardig zou het zijn als iedereen zich zou voornemen, al is het alleen maar voor vandaag, hun frustraties niet op anderen af te reageren. Geen ongevraagde feed-back geven. Niet boos te kijken, geen handgebaren te maken en gewoon even een blokje om te gaan. Of nog beter: kijk voor de aardigheid eens hoe het jouw dag verandert als je je inspant om minzaam te zijn. Vraag je niet steeds af waarom anderen doen wat ze doen maar besef dat ze het kennelijk niet makkelijk hebben met zichzelf of met hun leven. De emotie van anderen heeft niets, maar dan ook helemaal niets met jou persoonlijk te maken heeft. Neem het dus ook niet persoonlijk. Niet direct en impulsief reageren op wat iemand zegt of doet, maar eerst bedenken welke reactie van jou de situatie werkelijk nodig heeft. Niet reageren, maar creëren. Ook jij kunt je energie maar één keer gebruiken.

Stress en andere beperkende emoties lijken soms net zo lastig bespreekbaar te zijn als aambeien. Mensen die er echt last van hebben, zullen dat niet gemakkelijk toegeven. Stress is wel zeer bespreekbaar als we het over anderen hebben. Zeker als het stressgedrag van die anderen tot anekdotische verhalen leidt. Feitelijk is dit gewoon roddel, maar anekdote klinkt wat vriendelijker. Zolang stress niet onze eigen stress betreft, hebben we er best wel een mening over.

Waar komt die schaamte vandaan? Hoe komt het dat ‘stress’ als onderwerp vrijwel dagelijks de media haalt, maar dat we het niet op onszelf betrekken? Dat we menen dat vooral anderen daar last van hebben? De grootste kans is dat dit te maken heeft met ons zelfbeeld. We zien onszelf graag als competent en ambitieus en we willen vooral graag dat anderen ons zo zien. Vrijwel geen werknemer zal zijn manager vertellen dat hij of zij last heeft van onzekerheid of stress, bang om als incompetent of inferieur gezien te worden en de kans op positieverbetering direct al om zeep te helpen. Maar ook als we door mensen die wat dichter in onze intimiteitzone mogen komen worden aangesproken op gedrag dat duidelijk door emoties wordt bepaalt, willen we daar liever niet van weten.

Het is als betrapt te worden met je vingers in de koektrommel. Je weet dat je bezig was iets lekkers te snaaien, je dacht dat je ermee weg kon komen en ineens wordt je betrapt. Dat is het moment waarop de smoesjes beginnen, het verhaal waarvan je hoopt dat een ander het gelooft, maar waarvan je zelf donders goed weet dat het niet waar is. De smoesjes die we gebruiken als we betrapt worden op stressgedrag zijn aardig in overeenstemming met het aantal keren dat we stressgedrag vertonen.
De (doorzichtige) smoesjes top 5:

Met stip op 1: het gedrag van anderen de schuld geven van jouw emotie. Hier zit altijd een redenatie in met “als… dan” die neer komt op als anderen nu maar anders gedaan hebben dat ze deden, dan had ik me beter gevoeld.

Op de hielen gevolgd door (2): de onbeïnvloedbare omstandigheden de schuld geven. Deze ligt dicht bij de eerste, met dat verschil dat hier omstandigheden de schuld krijgen die je zelf niet kunt veranderen. De variëteit hierin is zo breed als je maar kunt bedenken: het weer, de verloren wedstrijd van je favoriete club, het openbaar vervoer, de klimaatverandering, de opkomst van kunstmatige intelligentie, de politiek, de belastingdienst… Je noemt het maar.

Deze tweede plaats wordt overigens ernstig bedreigd door (3): de wel door jou beïnvloedbare omstandigheden de schuld geven. Je thuissituatie, je werk, je uitgaansleven, je financiële mogelijkheden.

“Ik ben nu eenmaal zo” staat stabiel op een vierde plaats. Waarbij de schuld weliswaar binnen zichzelf gezocht wordt, maar tevens wordt aangegeven dat iemand niet van plan is om ook maar iets aan zichzelf te veranderen.

‘Bagatelliseren’ tenslotte op een vijfde plek. Dooddoeners als ‘stress hoort er nu eenmaal bij’. Of het ‘nu even geen commentaar’.

De eerste drie gaan voorbij aan het feit dat ‘gevoel in jou zit, niet in de omstandigheden die dat gevoel oproepen’. Alles is gebaseerd op een fantasie die begint met ‘als…’ De realiteit is echter dat ‘als’ niet de realiteit is. Wat we graag gewild hebben dat anderen deden, dat deden ze niet. Ongeacht welke reden ze daarvoor hadden, ze deden wat ze deden. (punt) De omstandigheden zijn ook gewoon wat ze zijn. Je kunt je zorgen maken over wat er in het Midden Oosten of in Amerika gebeurt, over klimaatverandering, genetische manipulatie, de selectieve berichtgeving van de ‘officiële’ media, kunstmatige intelligentie, de politiek of de belasting die je moet afdragen. Het is wat het is.
Datzelfde geldt voor je privéomstandigheden. Natuurlijk vraagt het iets van je als je de zorg voor kinderen hebt, een ideale partner wilt zijn of er graag één zou willen vinden, de gezondheid van je ouders extra aandacht vraagt, je partner gedrag vertoont waar je niet blij van wordt. Kortom als één of meerdere van de vier belangrijke levensgebieden (gezondheid, persoonlijke groei, relaties en financiële veiligheid) van jezelf of van je dierbaren bedreigd wordt.

Gevoel en beleving zitten echter niet in die omstandigheden zelf. Gevoel en beleving is de betekenis die je aan die omstandigheden geeft. Stress en zo ontstaat als je aandacht bij die omstandigheden is in plaats van bij wat nu concreet van je gevraagd wordt. Stress is veelal het gevolg van wat er zou kunnen gebeuren, waarbij vooral aandacht gaat naar die scenario’s waarvan je juist niet wilt dat ze gebeuren. Beperkende emoties spelen op bij onzekerheid en onvoorspelbaarheid. Als iets onvoorspelbaar is of onbekend is, treedt onmiddellijk de vechtvluchtreactie in werking.

“Ik ben nu eenmaal zo” is van een andere orde. Je kunt je niet verschuilen achter het masker van je valse persoonlijkheid, van je zelfbeeld. Mensen die dit werkelijk menen, zijn gestopt met groeien en dus feitelijk doods. Groei is immers de continue verandering. “Ik ben nu eenmaal zo” is dan ook niet waar. Mensen zijn niet hun karakter, mensen maken gebruik van karakter om zich een houding te geven in de interactie met de buitenwereld. Vaak wordt “ik ben nu eenmaal zo” gebruikt als er sprake is van een machtsituatie. Leidinggevenden komen er regelmatig mee weg, waarmee ze aangeven dat zij zich zelf niet hoeven aan te passen, maar wel van anderen verwachten dat ze zich aanpassen.

Bagatelliseren komt veelal voor in situaties waarin het juist de beperkende emotie is die de regie voert. “Stress hoort er nu eenmaal bij”, kan alleen maar geuit worden als stress zelf aan het woord is. Emotie is de meest voorkomende gehoorafwijking. Iemand die ‘in een emotie zit’, iemand dus die zelf niet de regie voert maar de emotie laat bepalen wat ze doen, is niet aanspreekbaar. Probeer het maar eens uit. Zeg tegen iemand die zich diepverdrietig voelt dat het wel weer over zal gaan, of zeg tegen iemand die zich vreselijk opwindt, dat hij zich niet moet opwinden… De emotie zal terugvechten. Verdriet wil niet dat het weg gaat, verdriet wil blijven. Boosheid wil zich laten gelden en wordt alleen maar groter als het weerstand krijgt.

Toch… het zijn smoesjes, niets dan smoesjes. Flauwe en laffe excuses om niet de verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoel en beleving.

De vicieuze cirkel waar je wel in zou willen zitten…

Dat mensen met een hogere Emotionele Intelligentie gelukkiger zijn, is bekend. Net zoals bekend is dat zij gemakkelijker bereiken wat ze willen. Dit is de vicieuze cirkel waar je wel graag in zou willen zitten: het vrijwel moeiteloos bereiken wat voor jou belangrijk is maakt je gelukkig en dat gevoel zorgt er weer voor dat je moeiteloos je volgende verlangen of wens kunt manifesteren.

Het goede nieuws is dat iemands Emotionele Intelligentie geen vaststaand gegeven is. De ervaring leert dat dit EQ, met niet eens zo heel veel moeite, te vergroten is. Het eerste succesje geeft dan al direct het juiste gevoel over het volgende succes. En zo voort en zo verder. Het vraagt echter wel een offer. De eerste stap op weg naar een grotere of hogere emotionele intelligentie bereik je door je negatieve emoties op te geven. Daar zit iets ironisch in want het offer dat nu van je gevraagd wordt had jij zelf of je omgeving toch al last van.

Het opgeven van je negatieve emoties lijkt eenvoudig maar er zit een addertje onder het gras. Het lastige is namelijk dat je emoties bijna 30.000 keer sneller zijn dan je gedachten. Het gevoel is er eerst en daarna komt pas het bewustzijn van dat gevoel. Dat wil zeggen… als dat bewustzijn al komt. Doorgaans laten we zo’n emotie z’n gang gaan waardoor die emotie ons doen en laten gaat bepalen. Iemand die bijvoorbeeld last heeft van zelfmedelijden zal er volkomen van overtuigd zijn dat hem of haar groot onrecht is aangedaan. Eenmaal daarvan overtuigd, is geen enkele vrijheid van handelen meer. Zodra een negatieve emotie een connectie heeft gemaakt met een mentale overtuiging, is er geen houden meer aan. De emotie neemt je leven over en zal het hele spel uit willen spelen, gelijk willen krijgen, bevestigd willen worden. Met het voorspelbare resultaat dat de eigenaar van die emotie nog meer omstandigheden creëert die het zelfmedelijden bevestigen. De Wet van Behoud van Ellende treedt in werking en deze is onverbiddelijk.

De kunst is dus om alert te zijn op het begin van zo’n negatieve emotie. Het begint meestal klein, maar het kan snel escaleren. Vaak steekt de eerste negatieve emotie de kop al op binnen een half uur na het wakker worden; als het al niet direct gebeurt als de wekker afloopt. Ergernis als de koffiebus leeg is en je een nieuw pak moet openmaken of als er iets anders mis gaat in je ochtendroutine. Gedachten over je agenda van vandaag en de items waar je tegen op ziet. Gedachten over belangrijke levensgebieden die wel beter kunnen, zoals gezondheid, financiële zekerheid, relaties en je eigen ontwikkeling. Zorgen over de toekomst. Grote kans dat je ‘favoriete’ negatieve emotie inmiddels deel is gaan uitmaken van je ochtendritueel. Met als gevolg dat je vandaag met dezelfde stemming de deur uit gaat als gisteren. Waardoor vandaag er dus ook zal uitzien als gisteren en morgen als vandaag.

Maar het begint altijd in het klein. Alsof de emotie ook eerst nog wakker moet worden. De kunst is nu juist dat je deze allereerste negatieve emotie, dit piepkleine ‘blehhgevoel’ van de dag geen enkele kans geeft om de zaak over te nemen. Hierdoor krijg je meer regie over je emoties waardoor je Emotionele Intelligentie weer vergroot wordt. Pure winst dus. Ongetwijfeld weet je al lang wat je favoriete negatieve emotie is. Hoe deze voelt, welke gedachten daarbij opgeroepen worden. Offer deze. Laat ‘m voorbij gaan, geloof niet alles wat je denkt en voelt. Je zult zien dat hierdoor je hele dag anders gaat lopen. Anders voelt. Alles begint met een besluit. Besluit dat vandaag een goede dag voor je wordt.

Als je niet precies weet wat jouw favoriete negatieve emotie is, kijk dan in deze – niet limitatieve – opsomming. Grote kans dat er een paar bij zitten die je wel kent:

· Jaloezie

· Verdachtmaking

· Afgunst

· Zelfmedelijden

· Wreedheid

· Kwaadaardigheid

· Bitterheid

· Lichtgeraaktheid

· Treuren

· Machtswellust

· Gierigheid

· Wantrouwen

· Cynisme

· Geweld

· Zelfbeklag

· Kritiek

· Kijfziek

· Zich zorgen maken

· Afkeer, walging

· Verwarring

· Zeuren

· Minachting

· Vernietigingsdrang

· Negativisme – het slechtste zien

· Tegendraadsheid

· Idee van falen, tekortschieten

· Minachting

· Zelfminachting

· Ruziezoekerij

· Wrok

· Haast, ongeduld

· Wanhoop

· Spijt

· Twijfel

· Kwade wil

· Onverschilligheid

· Angst, woede en stress terwijl er geen werkelijk levensgevaar is